امکان فعال شدن مکانیسم ماشه قبل از مذاکره ایران و آمریکا وجود دارد/ روسیه در شرایط کنونی میانجی بهتری است – نیوزلند

استاد دانشگاه آلاباما آمریکا معتقد است احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه را نباید نادیده گرفت، چه به عنوان ابزاری برای فشار در مذاکرات آینده و چه به عنوان راهی برای منحرف کردن امکان دستیابی به توافق ایران-ایالات متحده.

به گزارش سرویس بین الملل نیوزلند، شبکه خبری بلومبرگ امروز سه‌شنبه مدعی شد که روسیه به دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا اطلاع داده است که آماده کمک به این کشور برای گفت‌و‌گو با ایران در خصوص موضوعاتی از قبیل برنامه هسته‌ای و حمایت تهران از «گروه‌های ضد آمریکایی» در منطقه است.

برخی مقامات مطلع روس در این زمینه مدعی شدند که ترامپ علاقه خود در این زمینه را با طور مستقیم به ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در جریان ملاقات با او در عربستان و در ماه فوریه در میان گذاشته است. این در حالی است که کاخ سفید تاکنون واکنشی به این موضوع نشان نداده است.

دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین در واکنش به سوال بلومبرگ در این زمینه اظهار داشت روسیه بر این باور است که آمریکا و ایران باید از طریق مذاکرات این موضوع را حل کنند و مسکو آماده است برای رسیدن به این هدف هر کاری که می‌تواند انجام دهد.

در واکنش به خبر بلومبرگ، یوری اوشاکوف شامگاه سه شنبه ۱۴ اسفند ۱۴۰۳ در این باره به خبرنگاران گفت: نمایندگان فدراسیون روسیه و ایالات متحده در ریاض توافق کرده‌اند که مذاکرات جداگانه‌ای درباره موضوعات مرتبط با ایران داشته باشند، اما شکل و زمان این رایزنی‌ها مشخص نشده است.

درباره این موضوع خبرنگار نیوزلند گفت‌وگویی با پروفسور نادر انتصار، رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلاباما آمریکا انجام داده که در ادامه می‌آید.

کتاب «سیاست کرد‌ها در خاورمیانه» از جمله آثار شناخته شده انتصار است که ابعاد سیاسی و اجتماعی ادغام کرد‌ها در جریان اصلی زندگی سیاسی-اجتماعی در ایران، عراق و ترکیه را تحلیل می‌کند.

*پیش از آغاز مذاکرات ریاض، نماینده ایالات متحده بیان کرد که بخشی از مذاکرات به این موضوع اختصاص خواهد داشت که از روسیه خواسته شود تا خود را از ایران دور کند. با این حال، مسکو اعلام کرده بود که روابط ایران و روسیه مجزا از روبط روسیه و آمریکاست. آیا فکر می‌کنید توافق احتمالی بین مسکو و واشنگتن بر روابط تهران و مسکو تاثیر خواهد گذاشت؟

این بستگی به ماهیت و گستردگی چنین توافقی دارد. روسیه کارت‌های زیادی در اختیار دارد و کارت ایران قطعاً یکی از آنهاست. در عین حال، مسکو روابط قوی‌ای با تهران در بسیاری از زمینه‌ها برقرار کرده و کارت ایران در دستان روسیه یک برگ برنده است. 

بنابراین، فکر نمی‌کنم مسکو به راحتی برگ برنده‌اش را کنار بگذارد و قطعاً بدون دریافت امتیازات قابل راستی‌آزمایی، پایدار و تغییر‌دهنده از واشنگتن این کار را نخواهد کرد. البته، توافق احتمالی بین مسکو و واشنگتن ممکن است منجر به بازنگری در سیاست خارجی روسیه شود، اما فکر نمی‌کنم این تغییرات به حدی شدید باشند که تحول عظیمی ایجاد کنند.

*پس از مذاکرات ریاض بین روسیه و ایالات متحده، شاهد سفر و حضور وزیر خارجه روسیه، سرگئی لاوروف، در ایران بودیم. در دیدار مشترک با وزیر خارجه ایران، لاوروف تاکید کرد که در‌های دیپلماسی برای مذاکرات هسته‌ای ایران همچنان باز است، در حالی که عراقچی بیان کرد که ایران تحت فشار با ایالات متحده مذاکره نمی‌کند. به نظر می‌رسد مسکو مایل است شرایط گفت‌و‌گو بین ایران و ایالات متحده را در شرایط کنونی تسهیل کند. ارزیابی شما چیست؟

قابل توجه است که روسیه خود تحت تحریم‌های متعدد آمریکاست. مسکو این تحریم‌ها را مانعی برای مذاکرات با ترامپ نمی‌بیند. البته روسیه در موقعیت بسیار قوی‌تری نسبت به ایران در برابر ایالات متحده قرار دارد و در برخی زمینه‌ها می‌تواند از موقعیت قدرت و نه ضعف مذاکرات را انجام دهد. 

تحت شرایط مناسب، روسیه در موقعیت بهتری نسبت به دیگر واسطه‌های اخیر مانند عمان، قطر یا حتی اروپا برای ایفای نقش تسهیل‌گر گفت‌و‌گو‌ها بین ایران و ایالات متحده قرار دارد.

*بلومبرگ گزارش داده است که روسیه موافق است که به ترامپ در ارتباط با ایران در مسائل هسته‌ای کمک کند. روسیه همچنین اعلام کرده است که تمامی تلاش‌های خود را در این زمینه به کار خواهد بست. ارزیابی شما از میانجیگری روسیه چیست؟

همانطور که در پاسخ به سوالات قبلی گفتم، برای این که چنین چیزی اتفاق بیفتد، باید ستارگان دیپلماسی، هم‌راستا شوند. روسیه ابزار‌هایی دارد که اروپایی‌ها در روابط ایران و ایالات متحده به دلیل روابط گسترده‌اش با جمهوری اسلامی از آنها بی‌بهره‌اند.

*گزارشی اخیر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) نشان می‌دهد که گزارش جامع بعدی این آژانس که بر اساس قطعنامه قبلی شورای حکام آژانس درخواست شده است، احتمالاً با این جهت‌گیری هم‌راستا خواهد بود. بر اساس این گزارش‌ها—یکی در خصوص پایبندی ایران به برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و دیگری در خصوص پایبندی ایران به توافقات پادمان‌های NPT و توافق مارس ۲۰۲۳—ایران در هیچ‌کدام از این موارد پایبند نبوده است. آیا فکر می‌کنید مکانیسم ماشه می‌تواند پس از انتشار گزارش‌های آینده آژانس فعال شود؟ یعنی حتی پیش از آغاز مذاکرات بین ایران و ایالات متحده؟

تصمیم ایران به این که مکانیسم ماشه در چارچوب وسیع‌تر برجام گنجانده شده و توسط شورای امنیت سازمان ملل تحریم شود، اشتباه بزرگی از سوی تیم مذاکره‌کننده ایران بود. 

اما آن اشتباه فاحش اکنون به گذشته پیوسته است و قابل برگشت نیست و به عنوان شمشیری بالای سر ایران توسط غرب، به ویژه طرف‌های اروپایی برجام (انگلیس، آلمان و فرانسه)، نگه داشته خواهد شد. 

بنابراین، احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه را نباید نادیده گرفت، چه به عنوان ابزاری برای فشار در مذاکرات آینده و چه به عنوان راهی برای منحرف کردن امکان دستیابی به توافق ایران-ایالات متحده.

*بحثی وجود دارد که به دلیل ماهیت نظم نوین جهانی (سیستمی مبتنی بر رقابت قدرت‌های بزرگ)، ایالات متحده می‌خواهد روسیه را از چین جدا کند یا دست‌کم روسیه را در موقعیتی قرار دهد که دیگر تهدیدی برای ایالات متحده نباشد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟

هنری کیسینجر در سال‌های پایانی جنگ سرد موفق شد از کارت چین برای مهار و تضعیف اتحاد جماهیر شوروی استفاده کند. اما این اتفاق در یک دوره متفاوت و شرایط کاملاً متفاوت رخ داد. 

امروز، چین و روسیه به سطحی از بلوغ سیاسی رسیده‌اند که ایالات متحده به راحتی نمی‌تواند یکی را علیه دیگری به کار گیرد، همانطور که کیسینجر چند دهه پیش انجام داد. 

در نظم جهانی در حال تحول امروز، بسیار دشوار است که یک قدرت بزرگ (در این مورد ایالات متحده) به راحتی بتواند یک قدرت بزرگ دیگر را علیه یک قدرت سوم بازی دهد. البته ایالات متحده تمام اقدامات ممکن را برای کاهش تهدیدات احتمالی از سوی روسیه یا چین علیه منافع خود اتخاذ خواهد کرد. با این حال، این به معنای آن نیست که واشنگتن دست باز یا حتی توانایی لازم را برای انجام بازی تقسیم و حکمرانی کیسینجری در رقابت قدرت‌های بزرگ قرن ۲۱ دارد.